ฤกษ์ คือคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคล เพื่อประกอบกิจการงานต่างๆ เพื่อความสุข ความวัฒนาถาวร ความสำเร็จผลและประสิทธิ์ฯ ความเจริญให้ได้ความต้องการนั้นๆ ฉะนั้น การหาฤกษ์เพื่อประกอบกิจการต่างๆ นั้น จะต้องทราบถึงจุดประสงค์ของเต้าการด้วยว่ามีจุดประสงค์จะประกอบกิจการนั้นๆ เพื่อประโยชน์อะไร
- ต้องการเพื่อความสุขส่วนตัว หวังผลให้ตนเองมีความสุข ได้แก่การแต่งงาน เริ่มต้น การหมั้น ยกขันหมาก รดน้ำ เรียงหมอน เป็นต้น
- ต้องการเพื่อประโยชน์ส่วนรวม หวังผลแห่งความมั่นคงถาวร ได้แก่ การสร้างถนน สะพาน ขุดบ่อ ก่อตึกและอาคาร โรงเรียน สร้างบ้านเมือง ก่อเสมา ทำปราสาท เจดีย์ วิหาร
- ต้องการเพื่อความสำเร็จผลและประสิทธิ์ ซึ่งหวงผลใหเกิดความสำเร็จ ได้แก่การอุปสมบท ลาสิกขาบท เรียนศิลปวิทยา หรือเดินทางเพื่อหวังความสำเร็จ เช่น ค้าขายติดต่อตกลงและทำสัญญา
- ต้องการเพื่อประสิทธิภาพ หวังผลแห่งความแคล่วงคล่องในหารปฏิบัติงานให้สำเร็จตามความตั้งใจ ได้แก่การปลุกเสกทำเครื่องลางของขลัง เช่น เรียนวิทยาอาคม ทำพิธีฝังอาถรรพ์ ประจุพระ หล่อพระ สักยันต์ ลงประเจียดมงคลพิสมรทั้งปวง อาบว่าน อาบยา การรบทัพจับศึก
- ต้องการเพื่อความเจริญ หวังผลให้เกิดมีความเจริญรุ่งเรืองแก่ครอบครัวหรือตนเอง ได้แก่การทำบุญขึ้นบ้านใหม่ ย้ายจากบ้านเก่าขึ้นบ้านใหม่ เดินทางเพื่อไปรับตำแหน่งหน้าที่การงาน เปิดร้านค้า เปิดป้ายและเปิดสถานที่ทำการต่างๆ หรือทำเรือกสวนไร่นา
ดังกล่าวนี้ เพื่อเป็นแนวทางเกี่ยวกับการหาฤกษ์เพื่อประกอบกิจสำหรับเจ้าการนั้นๆ ที่จะทำกิจเพื่อประโยชน์อะไรให้ถูกต้อง แต่การหาฤกษ์ดี คือคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคลอันดีนั้นต้องประกอบด้วยฤกษ์ 2 ชนิด คือ ฤกษ์บนและฤกษ์ล่าง ดังจะได้กล่าวต่อไป
ฤกษ์บน-ฤกษ์ล่าง
ดูฤกษ์บน คือคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคลททางเบื้อสูง กล่าวถึงการโคจรของพระจันทร์และตำแหน่งดาวเคราะห์ต่างๆ บนท้องฟ้า ถือเป็นเวลาหลัก กำหนดตำแหน่งดาวเคราะห์ ส่งกระแสอิทธิพลซึ่งเป็ฯกำลังโดยตรงจากดาวเคราะห์ เหมือนกับเวลาที่เกิดจากแสงอาทิตย์ ทางโหราศสตร์ได้กำหนดไว้ เช่น ฤกษ์ทลิทโท มหัทธโน โจโร ภูมิปาโล เทศาตรี เทวี เพชรฌฆาต ราชา สมโณ รวม ๙ ฤกษ์ เรียกว่าฤกษ์บนหรือนพดล ฉะนั้นฤกษ์บนได้แก่ดวงชาตาที่ใช้ตำแหน่งดาวเคราะห์ในท้องฟ้า ณ เวลาเกิดเป็ฯหลักที่เรียกว่า ดวงผูกชาตา
ฤกษ์ล่าง คือคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคลทางเบื้อใต้ฟ้า หรือทางเบื้อต่ำบนพื้นดิน โดยใช้วันทั้ง ๗ วน ประกอบด้วยดิถีขึ้นแรมและเดือนปีเป็นหลักกำหนดนับ เช่น วันอุบาทว์ โลกาวินาศ ธงชัย อธิบดี ดิถีพิฆาต ดิถีธงชัย วันจม วันลอย วันฟู กทิง วัน อัคนิโรธ ทักทิน ยมขันธ์ฯ ดังนี้เป็นฤกษ์ย่อยๆ ต่างๆ รวมเรียกว่าฤกษ์ล่างหรือภูมิดล
ฉะนั้น ฤกษ์ล่างได้แก่เรือนชาตาที่คำนวณขึ้นโดยใช้วัน เดือน ปีเกิด เป็นหลักและเป็นที่รองรับประจุกำลังอิทธิพลจากดาวเคราะห์ เหมือนนาฬิกา ซึ่งคำนวณจากอาทิตย์
ทั้งฤกษ์บน-ฤกษ์ล่าง เป็นของคู่กันโดยถือหลักที่ว่า สรรพสิ่งที่งหลายซึ่งเป็นของคู่เท่านั้น ที่จะอำนวยผลผลิตหรือประโยชน์ได้โดยสมบูรณ์ เช่น มนุษย์หรือสรรพสิ่งทั้งหลายซึ่งเป็นของคู่กันเท่านั้นที่จะอำนวยผลผลิตหรือประโยชน์ได้โดยสมบูรณ์ เช่น มนุษย์หรือสัตว์ก็มีเพศคู่ คือเพศผู้และเพศเมีย หลังงานไฟไฟ้ก็มีขั้วไฟเป็นคู่ คือขั้วไฟบวก และขั้วไฟลบ ในร่างกายของมนุษย์เองก็มีอวัยวะที่เป็นคู่เท่านั้น ที่จะอำนวยผลผลิตและผลประโยชน์ให้ได้ด้วยตนเอง เช่น แขนและขาเป็นต้น ส่วนอวัยวะที่เป็นคี่ก็ไม่สามารถที่จะอำนวยผลผลิตและประโยชน์ให้สำเร็จด้วยตัวของมันเองได้ไม่ จะต้องไขว่คว้าจากผู้อื่นมาให้เกิดเป็นคู่ จึงจะเกิดประโยชน์ เช่นปากเคลื่อนไหวเป็นคำพูด หูนั่นแหละคือคู่รับฟัง
ฤกษแยกออกเป็น 2 ประเภทคือ
๑.ฤกษ์ที่เกิดขึ้นด้วยอำนาจมนุษย์ อันได้แก่ฤกษ์ที่กระทำการอย่างใดอย่างหนึ่ง
๒.ฤกษ์ที่เกิดขึ้นด้วยอำนาจของกรรม หรือด้วยอำนาจของเทพยดาฟ้าดิน เช่น กำเหนิดของมนุษย์และสัตว์ นิมิต หรือความเป็นไปต่างๆ
ความสำคัญ ฤกษ์บนมีความสำคัญกว่าฤกษ์ล่าง คือการพยากรณ์ต้องยึดถือความหมาย ดาวเคราะห์เป็นหลักใหญ่ โดยยึดถือเอาดาวเคราะห์ส่งกระแสอิทธิพลที่มีกำลังโดยตรงสามารถที่จะใช้และอยู่ได้ด้วยตนเอง สำหรับฤกษ์ล่างนั้นต้องอาศัยฤกษ์บนเป็นหลัก เพราะเป็นที่รองรับการประจุกำลังจากดาวเคราะห์ โดยใช้เพียง วัน เดือน ปี เกิด และต้องได้รับการตรวจสอบความเคลื่อนไหวแล้วแก้ไขให้มีความสัมพันธ์กับดาวเคราะห์ โดยถูกต้องอยู่เสมอ
แต่ทางโหราศาสตร์ ถือว่า ทั้งฤกษ์บนและฤกษ์ล่างเป็นของคู่กัน และมีความสัมพันธ์กันอย่างมั่นคงถาวรตลอดไปจะขาดอย่างไดอย่างหนึ่งเสียมิได้ เช่นคนเกิด วัน เดือนปี เวลาอะไรตรงกับคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคลทางเบื้องไต้ฟ้าหรือเปเบื้อต่ำพื้นดิน ถ้าตรงกับคราวหรือเวลาอันดี ก็เรียกว่า คนนั้นๆ ว่าเกิดมาดีและเกิดมาไม่ดีเท่านั้นเอง
ในขณะที่คนเกิดมานั้นจะเป็น วัน,เดือน,ปี,เวลา, อะไรก็ตามแต่จะเกิดมา แต่ทุกคนจะเลือกเกิดไม่ได้เด็ดขาด คราวหรือเวลาที่เกิดนั้น การโคจรของพระจันทร์และดาวเคราะห์ต่างๆ ร่างกายของคนเกิดขณะนั้น ถ้าเป็นกระแสอิทธิพลไม่ดี ก็เรียกว่า คนนั้นๆ เกิดมาฤกษ์บนไม่ดี
ฉะนั้น ทั้งฤกษ์บนและฤกษ์ล่าง ชนิดนี้ จึงต้องมีคามสำคัญผูกมัดแน่นอยู่ที่การเกิดของแต่ละบุคคล เมื่อผูกดวงชาตาพยากรณ์จะทราบความดีร้ายโดยตลอด
อนึ่ง สำหรับการหาฤกษ์เพื่อประกอบกิจการต่างๆ ยังเลือกฤกษ์ได้ คือเลือกคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคนอันดี และส่วนมากถือการโคจรของพระจันทร์อยู่ในฤกษ์ที่ดี ประกอบกับฤฏษ์ทางพื้นดินดีด้วย ดังนั้นถ้าหากเราจะประกอบกิจอันใด ก็ควรรอคอยเอาคราวหรือเวลาซึ่งเหมาะเป็นชัยมงคล จึงจะเป็นการดีบังเกิดผลสมควรความปรารถนาทุกประการ เพราะฤกษ์ประกอบกิจเรารอคอยเลือกได้ ส่วนฤกษ์การเกิดของท่านแต่ละบุคคลนั้นเป็นฤกษ์ที่เลือกไม่ได้
คัดลอกจาก โหราศาสตร์ไทย เรียนด้วยตนเอง อ.สิงห์โต สุริยาอารักษ์
คัดลอกจาก โหราศาสตร์ไทย เรียนด้วยตนเอง อ.สิงห์โต สุริยาอารักษ์
